08 Декабр 2018
Мо пештар шоҳиди матлаби тунди Додоҷони Атовулло таҳти унвони «Каванда ё ангораи як мусаввара» будем, ки дар расонаҳо ва матбуоти даврӣ чанд муддат ба сархатти маводи иттилоотӣ ва таҳлилӣ табдил ёфта буд. Ҳанўз дар он матлаб Д.Атовулло дар ҳудуди нуҳ бахш ва ё қисмати мухтасари таҳлилӣ-киноявӣ (аз ҷумла бахшҳои: «Мазо ва мазо(Гузашт он чӣ гузашт)»; «Хомшўрбои тоҷикӣ ё супи туркӣ?»; «Дасткашӣ аз истеъмоли «Сабралгин»; «Як оппозитсия, як бут, як якдона»; «Арўси хонамонда ва домоди пушаймонхўрда»; «Тифле, ки мариз ба дунё омад…»; «Рўбинон ё муаррифии тифл»; «Ва аммо баъд ё ҳарфҳое, ки барвақт бояд гуфта мешуданд…»; «Сарвояи охирин») бо забони шоирона ва рамзу киноёти дилкашу ҳадафрас симои раҳбари фирорӣ – М.Кабириро ба риштаи тасвири сиёсӣ ва психологӣ кашида буд. Ба назари мо, он чи ки Д. Атовуллоҳ ба унвони матолиби хонданӣ баъдан интишор дод, идомаи матлаби мазкур мебошанд ва дар заминаи кофтукову ҷустуҷўҳои сиёсию эҷодӣ рўйи кор омадаанд.
Баъзан иддаоҳо дар сатҳи расонаҳои хабарӣ интишор меёбанд, ки гўё Д. Атовуллоҳ ба хотири гирифтани холи сиёсӣ, бозгашт ба Ватан, дарёфтани ҷойгоҳи муносиб дар Аврупо сару садо баланд мекунад. Ҳадди ақал Д. Атовуллоҳ метавонист бо Кабирӣ бипайвандад ва роҳашро барои ҷойгоҳи муносиби сиёсӣ пайдо кардан дар Аврупо ҳамвор созад. Аммо ба ин роҳ нарафт. Илова бар ин, Атовуллоҳ воқеиятро дар нисбати шахсияти Кабирӣ ва Эътилофи ў шинохт ва парда аз рўйи раҳбари наҳзатӣ ва найрангҳои ў бардошт. Ин амали ҷавонмардона аст дар баробари фаъолиятҳои тими наҳзатӣ, ки дар хориҷ аз бечоранолӣ кор гирифта, дари созмонҳои байналмилалиро барои дарёфти кумаки молию пулӣ мекўбад, то ба баҳонаи мухолифат бо хукумат музде дарёфт намояд ва шиками наҳзатиёни фирориро сер кунад.
Зимнан, Д.Атовулло бо такя ба таҷриба ва собиқаи сиёсию рўзноманигорӣ исбот мекунад, ки Кабирӣ фурсатталабе беш нест ва ба хотири нигаҳдошти мансаб ва ҷойгоҳи сиёсию идорӣ ҳар кореро мекунад ва ракибонашро чида-чида аз майдони сиёсӣ берун меронад. Бар илова, Кабирӣ соҳибкор ва ба истилоҳи имрўза, бизнесменест, ки ба хотири нафъ бурдан хасу хошок ва тару хушкро бо ҳам якҷо месўзонад. То замоне ки дар Тоҷикистон буд, ҳарфашро дониста мезад, то бизнес ва сарваташро аз даст надиҳад. Аммо чун корро аз кор гузашту тарки Ватан кард, ба интиқоди муѓризоани Ҳукумати Тоҷикистон пардохт ва дар ин кор бисёр ҷаҳду талош намуд. Дар Тоҷикистон, чуноне ки таҳлилгарон ва аз ҷумла Атовуллоҳ гуфтаанд, аз сабр кор мегирифт ва вожаи «сабр»-ро бо Кабирӣ тавъам медонистанд, дастури зиндагии инфиродӣ ва ҳизбӣ карда буд. Вале дар хориҷ аз ин вожжа мепарҳезад ва ба қавли Д. Атовуллоҳ, дигар доруи «сабралгин»-ро истеъмол намекунад, чун мудово намекунад.
Дар нуҳ бахш Атовуллоҳ банавбат тору пуди шахсияти Кабириро мекушояд ва ба маърази тамошо мегузорад, то дигарон – тарафдорону мухолифон ба мушаххасоти равонию шахсиятӣ ва сиёсию иҷтимоии ў дуруст шинос шаванд ва фериби назар ва афкори муѓризонаи наҳзатӣ нагарданд. Ҳирси мансабталошӣ, якдона ва ягона будан Кабириро ба фазои бозтару гушодатар раҳнамун кард ва дар Аврупо бо ҳар роҳу восита мехоҳад касби нуфуз пайдо намояд ва бо маккорию зирангӣ мухолифонеро, ки аз лиҳози сиёсию маданӣ рақобатпазиранд (мисли Додоҷони Атовуллоҳ), явош-явош аз майдон берун мезанад. Касе, ки рақиб ё ба истилоҳ, конкуренти Кабирӣ буд, оҳиста-оҳиста аз фазо берун зада шуд ва марзи ҷойгоҳ ва нуфузи худро густурда намуд. Ин нуктро Д. Атовуллоҳ дуруст шинохта ва бо далелҳо манзур намудааст.
Расонаҳои наҳзатӣ, албатта, бо дастури раҳбари фирорӣ ба он мекўшанд, ки ин матлаби Д. Атовуллоҳро таҳти интиқоди муѓризонаи шадид бигиранд ва ба сифати фоҷиаи миллӣ ба намоиш бигзоранд ва рўзноманигори варзидаро миёни мухолифини муҳоҷир симои дурўя ва манфиатхоҳ талаққӣ кунанд. ТТЭ ҲНИ ва раҳбари он Кабириро фаҳмидан мумкин аст, зеро ки бо рафтани Атовуллоҳ аз тими мухолифини наҳзатӣ нуфузи мухолифине, ки аз ҳисоби наҳзат ва чанд муҳоҷири раҳгумзада пойин меравад ва ин ниҳоди сиёсии обрўрафтаро мусибатҳо мунтазир мешаванд. Ин аст, ки наҳзат тавассути расонаҳо навиштаҳои Д. Атовуллоҳро дар робита бо найрангу ҳиллаҳои раҳбарияти наҳзатӣ инкор мекунад ва барои беобрў сохтани ў саъю кўшишҳои зиёд ба харҷ медиҳад. Аммо Атовуллоҳро аз ин тавтеасозию маккорӣ, ки хосси бозигарони наҳзатист, парвое нест.
Мусаллам аст, ки Д. Атовуллоҳ аз зумраи он шахсиятҳое нест, ки тамаллуқу хушомад занад ва худфурўшӣ кунад. Навиштаҳои ў ҳеҷ гоҳ бар мабнои тарсу ҳарос ва хушомаду тамаллуқ ба тарафе иншо нагардидаанд. Аз ин ҷост, ки паёме, ки рўзноманигори сиёсӣ Додоҷон Атовуллоҳ ин дафъа тавассути матлаби ахирӣ ироа доштааст, дар асоси воқеиятҳои сиёсӣ ва ҳақиқати таърихӣ рўйи кор омадааст. Дарк кардани вазъият, шинохти амиқи мушкилоти ватанӣ ва эҳсоси баланди масъулияти фардӣ рўзноманигорро ба навиштани матлаби ҷиддӣ дар робита ба шахсияти Кабирӣ водоштаанд.
Рўзноманигори варзида Д. Атовуллоҳ ошкоро дар мавриди симои Кабирӣ ва навоқиси шахсию инфиродии ў ҳарф мезанад. Ростӣ, тими нахзатӣ бо сарварии Кабирӣ ва ҳампаймонони ахирӣ, ки Атовуллоҳ дар мариди шахсияти онҳо аломати суолро раво мебинад, аз Атовуллоҳ сахт сари тарс дорад. Тарси наҳзат ва шахси Кабирӣ аз ин аст, ки насли ҷавоне, ки бар асари камогоҳӣ ва адами истиқлоли фикрӣ ба тими онҳо пайвастаанд, таҳти таъсири матлаби ахири Атовуллоҳ, ки ба тафсири портрети «эҷодӣ»-и Кабирӣ ихтисос ёфтааст, қарор бигиранд ва симои воқеии наҳзатиро бишиносанд. Баъд чӣ мешавад? Доду войи наҳзатӣ ба созмонҳои байналмилалӣ самарае намебахшад. Ин аст, ки роҳҳои гуногуни иттилоотӣ ва мафкуравиро ҷустуҷў мекунанд, то пеши роҳи матолиби интиқодӣ ва таҳлилиеро аз қабили матлаби ахирии Додоҷони Атоуллоҳро бигиранд ва музахрафоти «устод»-и худро пойдор нигаҳ доранд(воқеан, вақтҳои ахир наҳзатиён дар маъракаҳои сиёсию иҷтимоӣ ба Кабирӣ «Устод»- гўён муроҷиат мекунанд ва дар ҷаласаю семинарҳо ўро ба унвони «Устод» рўйи минбар мехонанд. Ба ин васила наҳзатҳазратҳои навбаромад ҷойи Сайид Абдуллоҳи Нуриро ба «Устод» Кабирӣ ато фармудаанд). Хулоса, Кабирӣ ва балегўҳояш на дар Аврупо ва на дар Осиё тарафдор нахоҳанд ёфт, зеро ки симои воқеиашро дигар дар Аврупо ҳам мешиносанд ва минбаъд хоҳанд шинохт.
Фаридун Ориёӣ, таҳлилгар
