18 Май 2018
Ширкати сайёҳии «Суғдиён-Помир тур», ки сафари 9 ҷуфт оилаҳои шаҳри Хуҷандро ба шаҳри Самарқанд ба дӯш гирифта буд, бо маҳорати баланди касбӣ ва кордонӣ моро роҳбаладӣ менамуданд.
Тибқи барнома санаи 16 майи соли равон соати 14:30 мо аз яке ёдгории асрҳои миёнаи шаҳри Самарқанд- Шоҳи Зинда, ки аз як қатор мақбараҳои сарватмандони Самарқанд иборат мебошад, боздид ба амал овардем.
Маълум гардид, ки дар ин макони таърихӣ ҳамагӣ ёздаҳ мақбара боқӣ мондааст, ки наздикии ҳамдигар давоми асрҳои XIV—XV сохта шудаанд. Ҳоло он, ки дар вақти кофтукови археолог, дар қисми шарқии боқимондаҳои Афросиёб мақбараҳои асрҳои XI—XII ёфт шуданд. Соли 2001 мақбараҳои Шоҳи Зинда дар якҷоягӣ бо дигар сохтмонҳои қадимаи шаҳри Самарқанд ба рӯйхати умуммиҷаҳонии фонди ЮНЕСКО дохил гардиданд.Силсилаи мақбараҳои Шоҳи Зинда дар тӯли 9 аср ба вуҷуд омадааст ва зиёда аз бист сохмонҳои асрҳои IX—XIV ва XIX иборат мебошанд. Номи Шоҳи Зинда — аз қиссаи қадима гирифта шудааст. Дар ин қисса гуфта шудааст, ки бародари пайғамбарМуҳаммад (с.с) Қусам ибн Аббос ба Самарқанд бо гурӯҳи хурди сарбозон барои ҷорӣ намудани дини ислом омада будааст. Дар вақти тохтутози душманҳо Қусам ибн Аббос захми гаштааст, вале аз дасти душманон дар яке аз нишебиҳо паноҳ шуда халос гаштааст, ки то ҳол дар он ҷо гӯё зиндагӣ мекардааст.
Сохтмонҳои силсилаи мақбараҳо, ки аз онҳо танҳо пойдеворҳо ва сангҳои сари қабрӣ иборатанд ба асрҳои XI—XII таалуқ доранд. Бештари сохтмонҳо ба асрҳои XIV—XV таалуқ доранд ва азнавсозиҳо ба асрҳои XVI—XIX таалуқ дошта бошанд ҳам, вале намуди зоҳирии мақбараро вайрон накардааст.
Шоҳи-Зинда — дар Самарқанд ягона ёдгории археологи-архетектурӣ ба ҳисоб мерафтааст, ки дар он таърихи 25-асраи шаҳри Афрасиёб, акс ёфтааст.
Қисми даромадгоҳи ин силсила мақбараҳо нисбатан сохтмонҳои нав ба ҳисоб мераванд. Қисмҳои дарунӣ ба қисмҳои поёнӣ,миёна ва болоӣ ҷудо мешаванд, ки баёни худ бо гузаргоҳҳо пайваст мешаванд.
Дар қисмҳои поёнии ин сохтмон дар айвон каме дуртар аз даромадгоҳ, мақбараи дугумбазнок Қози-зода ар-Румӣ, математик ва ситорашиноси замони Улуғбек ҷойгир шудааст. Гурӯҳи миёнаи сохтмонҳо аз мақбараҳои замони Темур, ки дар он ҷо хешу табор, сарбозони номдор ва диндорон гӯронида шудаанд иборат аст. Ин сохтмонҳо ба охири асри XIV — аввали асри XV таалуқ доранд. Дар байни онҳо низ мақбараҳои Амир-зода (соли 1386), Туғлу-Текин, ҷияни Темур Шодӣ-Мулк-ака (Туркан-ака) (солҳои 1371—1372) ва хоҳари Темур Ширин-бика (соли 1385—1386) ҳастанд. Ду мақбараи охирон аз ҳама беҳтар боқӣ мондаанд. Деворҳои пеши ин биноҳои як ҳуҷрагӣ хеле зебо оро дода шудааст. Дар наздикии Мақбараи Ширин-бика, аз дигар сохтмонҳо фарқ карда истода, мақбараи ҳашткунҷаи аввали асри XV бо тарафҳои кушода қомат афрохтааст. Ин мақбара бо мозайка аз хиштчаҳои хурд-хурд иборат буда, мумкин, ки дар аввал бо гумбази баланди силиндшакл рӯпӯш карда шуда буд.
Аҳли гуруҳ аз ташриф ба маҷмааи “Шоҳи зинда” бардошти хуб намуданд.
Сипас, мо аз масҷиди Ҳазрати Хизр ва маҷмааи қабри аввалин Президенти Ҷумҳурии Ӯзбекистон Ислом Каримов ошноӣ пайдо намудем.
Маълум гардид, ки маҷмааи қабри Ислом Каримов ба муносибати 80 солагии марҳум, 30-юми январи соли ҷорӣ маросими ифтитоҳи он сурат гирифта буд. Дар даромадгоҳ дар санги мармарӣ номи маҷмаа навишта шудааст.
Барои сохтмони комплекси мазкур бо ҷалби сохтмончиёни касбӣ ва ҳунармандону косибон аз қисматҳои мухталифи кишвари Узбекистон ҷалб карда шудааст.
Деворҳои маҷмаа бо сангҳои қиматбаҳо оро ва бо оби тилло ҳаккокӣ карда шудааст. Дар маҷмааи мазкур хаймаи бо усули миллӣ сохта шудааст, ки дар он ҷобарои зиёраткунандагон аз оёти Қуръон тиловат карда мешавад.
Дафтари матбуоти
Раиси шаҳри Хуҷанд
